W obronie „włanczania”

Jak chodzi o poczet najsławniejszych błędów w języku polskich, to zwykle przestrzegam tego by ich nie wykonywać. Zwykle można tym wykroczeniom od języka książkowego brak spójności, takimi przypadkami są „wziąść”¹ jak i odmiana „w cudzysłowiu”².

Jednak narzucać takiej niespójności nie da się „włanczaniu”. Sama pisownia tej formy jest błędna. Bo jeżeli ktoś nie wymawia zwykłego „ą” jako „on”³ to też nie będzie wymawiać głoski w środku jako „an” lecz jako „a nosowe” w portugalskim i w MAFie pisane jako ã.

Pisząc „an” zamiast „ã” człowiek do jakiegoś stopnia przyznaje się że ta sama pisownia może mieć dwie właściwe wymowy, a jeżeli ktoś już przyznaje że ta sama pisownia może mieć dwie właściwe wymowy, to dla czego nie lepiej podpiąć [ã] jako rzadką wymowę litery ą⁴?

Poza tym że to nie jest właściwie „an”, wymowa ta ma inny skutek niż inne przypadki niestandardowej wymowy. Bo wzmacnia a nie osłabia rozróżnienie we wymowie dwóch wyrazów; w tym przypadku tymi wyrazami są „włączać” i „włączyć”.

Gdyby rozróżnienie wymowy aspektu dokonanego i niedokonanego miała być rozróżnieniem na siłę, byłoby (moim zdaniem) rozróżnieniem złym.

Jednak „włãczanie” rozróżnieniem na silę nie jest, bo wynika z pospolitego zjawiska w naszym języku, z przegłosu w polskim aspekcie niedokonanym. Z „mówić” masz „mawiać”, z „podobnić” masz „podabniać”, z „chodzić” masz „chadzać”, z „przytoczyć” masz „przytaczać”, itd.

„Włãczanie” także nie kłóci się z inny wyrazami, zwykle podobne wyrazy „nadążać” i „okrążać” przechodzą przez podobny przebieg, i są wymawiane jako nadãżać i okrãżać. Można powiedzieć że kłóci się z wyrazem „wiązać”, jednak rzekomą niespójność da się wytłumaczyć tym że nie jest to wyraz aspektu niedokonanego.

Wymowa ta, ma także wartość oświatową. Bo ktoś może podświadomie wymówić a nosowe w słowie „włączać” to można go łatwo nauczyć wymawiać a nosowe świadomie, np. przy nauce języka portugalskiego czy francuskiego.

Przypisy do rozprawy

↑ Co ani z słoworodem od czasownika „jąć”, ani z pochodnym wyrazem „wzięcie” nie zgadza.
↑ Rozpowszechnienie tej odmiany (moim zdaniem) wynika z nieudolnego sposobu tłumaczenia skąd pochodzi błąd. Błędem jest nietłumaczenie ludziom że niektóre w (jak te na końcu Jasrosławia) są miękkie zaś niektóre w są twarde (jak te na końcu Jarosława). Wytłumacz człowiekowi tę różnicę, i nie będzie potrzebować się starać by ten błąd unikać.
↑ Śniadecki nazwał takie wymawianie „tonem grubym wielkopolskim”: Samogłoski nosowe ą, ę, są istotną cechą naszego ięzyka, których się naruszać nie godzi. Ieżeli po francuzku pisać będziemy dotond zamiast po polsku dotąd, wprowadzimy ton gruby wielkopolski mówienia.
↑ Jednak jedynie „do pewnego stopnia” bo człowiek o tym mówiący może odpowiedzieć, że jedynie podaje przybliżoną pisownie.

Stawione: 19/08/2024