BARBARYZMY

Abdankować — Odprawiać
Abdykacja — Zrzeczenie się
Abjuracja — Odprzysiężenie
Ablucja — Obmycie
Abrewiacja — Skrócenie
Abrogacja — Zniesienie
Absolucja — Rozgrzeszenie
Absolutny — Nieograniczenie władnący
Abszytować — Odprawić
Abrys — Odznaczenie
Abcas, obcas — Podkładka, napiętek
Achtel — ósma część, ósmak
Adyca — Dodawanie
Administrować — Zarządzać
Admirować — Dziwić się czemu
Adoptować — Przybrać, przysposobić za swoje
Adorować — Ubóstwiać
Adwersarz — Przeciwnik
Afekcja — Wzruszenie
Afektacja — Przesada
Afekt — Uczucie
Afirmatywe — Potwierdzając
Agracjować — Ułaskawić, darować życiem
Adzio (agio) — Naddatek
Agitacja — Poruszenie
Akceptować — Przyjąć
Akomodować się komu — Stosować się do kogo, nadskakiwać, ujmować sobie kogo
Aktor — Działacz
Akuratnie — Ściśle
Akwadukt — Wodociąg, wodotok
Aleja — Ulica drzewna, drzewami wysadzona
Alegacja — Przytoczenie
Alfabet — Abecadło
Alians — Sojusz, przymierze, związek
Alteracja — Smutek, zgryzota
Alternata — Zmiana
Ambicja — Duma
Analogia — Podobność, stosunek
Anarchia — Bezrząd, nierząd, nieswór
Animusz — Umysł
Animować — Zachęcać
Aniwersarz — Rocznica
Annotacja — Znaczek, przypisek
Antrepryza — Trzymanie na siebie
Antycypando — Z góry
Antyk — Staroświecczyzna
Antykwarz — Starożytnik
Antypody — Przeciwnodzy
Apparaty — Sprzęty
Apartanienta — Pokoje
Apelować — Odwoływać się
Apertura — Otwór
Apetyczny — Żądze wzbudzający
Aplauz — Oklask
Aplikacya — Pilność, pilne przykładanie się
Aprendować — Dbać o co
Aprobacja — Uznanie za dobre, potwierdzenie
Arenda, Aręda — Dzierżawa
Argument — Dowód
Asekuracja — Zabezpieczenie
Asymilować — Czynić podobnym
Asystencja — Poczet, orszak towarzyszący
Awantura — Dziwne zdarze
Awizować — Donosić
Bagatela — Drobnostka, mała rzecz
Bagaże — Obłogi
Banicja — Wyklęcie, wygnanie
Baryłka — Sądek (sądek przestarzały ale swój), beczułka
Benedykować — Błogosławić uroczyście, poświęcić
Binda — Opaska, zawiązka
Chef —d'oeuvre — Arcydzieło
Dekret — Wyrok
Delator — Donosiciel
Deliberować — Rozmyślać
Demonstrować — Dowodzić, okazywać
Dependować — Zawisnąć, zależeć
Derogacja — Ujma, ubliżenie
Despekt — Pogarda, obelga
Desperacja — Rozpacz
Deseń — Wzór
Determinacja — Przytomna śmiałość
Determinować się — Przedsiębrać
Dyferencja — Różnica
Dyskretny — Względny, baczny
Dystyngwować się — Różnić się
Dystrakcja — Roztargnienie
Dystrybucja — Podział
Dyzgust — Niesmak
Edycja — Wydanie
Efekt — Skutek
Elekcyjny — Obieralny
Element — Żywioł
Emigracja — Wywędrowanie, wyniesienie się z kraju
Emulacja — Ubieganie się
Energia — Tęgość, moc, siła
Erekcja — Założenie
Estyma — Szacunek
Egzagerować — Przesadzać
Egzamen — Dowód, popis, doświadczenie
Egzystencja — Bytność, jestestwo
Eksces — Wykroczenie, przestępstwo
Ekskuza — Wymówka
Ekspedycja — Odprawa, wyprawa
Ekspens — Wydatek, rozchód
Eksperyment — Doświadczenie
Eksplikować — Objaśniać, wyliczać
Ekstrakt — Wyciąg
Ekshalacja — Wyziew
Fant — Zastaw
Feler — Błąd, omyłka
Ferować — Wyrokiem ustanawiać
Festyn — Uroczystość
Fetor — Smród
Ferkitka (z niemieckiego verkehrt) — Dróżka w pończosze
Folga — Ulga
Forsa — Gwałt, moc
Fortrag — Wykład
Frelka (Fraulein) — Panna
Frukt — Owoc
Futrować — Popasać
Gala — Uroczystość u dworu
Galimacja — Gadanina bez sensu
Galopować — Czwałować
Garderoba — Szatnica
Garnirować — Bramować
Garnizon — Osada
Gichnąć, gisnąć — Lunąć, chlusnąć
Giser — Odlewacz
Glanc — Blask
Glazura — Polewa
Glid — Szereg
Grafowa — Hrabina
Grymasić — Dziwaczyć
Gust — Smak
Hausknecht — Stróż domowy
Heklować — Robić szydełkiem
Hipokryt — Obłudnik
Honor — Cześć
Hypokondryk — Śledziennik
Iluzja — Ułudzenie
Indagacja — Badanie
Indeks — Skazówka
Industria — Przemysł
Indukta — Wprowadzenie sprawy
Infamis — Bezecnik
Infanteria — Piechota
Inferować — Wnosić
Inflamacja — Zaognienie
Influencja — Wpływ
Ingrosować — Wpisywać
Inklinacja — Skłonność
Inkorporować — Wcielać
Inkwizycja — Badanie
Inspiracja — Natchnienie
Instruować — Nauczać
Intencja — Zamiar, zamysł
Intrata — Dochód
Intryga — Podstęp
Inwencja — Wynalazek
Jurysta — Prawnik
Kafenhauz — Kawiarnia
Kamerdyner — Pokojowy, szatny
Kamrat — Towarzysz
Kapriole — Skoki
Kaptować — Ujmować kogo
Kares — Umizg
Klar — Jasność
Kompan — Spólnik
Kompania — Spółka, towarzystwo
Kondycja — Warunek
Konferencja — Narada
Konfident — Powiernik
Koniektura — Wniosek
Konkurent — Ubiegający się
Koneser — Znawca
Konserwować — Zachowywać, utrzymywać
Konwersować — Rozmową się bawić
Konsyliarz — Radca
Kontemplacja — Rozważanie
Kontent — Rad czemu, przestający na czym
Kontynuacja — Dalszy ciąg
Kopersztych — Rycina
Kortyna — Zasłona
Kuracja — Leczenie
Kuraż — Odwaga, śmiałość
Kurs pieniędzy — Bieg pieniędzy
Kurier — Goniec
Kwadra — Ćwierć
Lawirować — Krążyć, kołować
Lamentować — Narzekać
Lektura — Czytanie
Luft — Powietrze
Macerować — Zmiękczać
Magnificencja — Wspaniałość
Manez — Ujeżdżalnia
Maniera — Obyczajność
Manualny — Ręczny
Margines — Brzeg, kraj
Merydian — Południk
Metal — Ruda, kruszec
Metoda — Sposób
Metrum — Miara
Moment — Chwila
Mortyfikacja — Martwienie
Multyplikacja — Mnożenie
Musować — Pienić się
Musterki — Wzorki
Mycka — Czapecka
Nacja — Naród
Nominować — Mianować
Obediencja — Posłuszeństwo
Oberża — Dom gościnny
Obserwacja — Postrzeganie
Obserwancja — Przestrzeganie
Ostentacja — Próżna okazałość
Pacht — Dzierżawa
Pakt — Umowa
Paragonować — Wyścigać
Parcjalność — Stronnictwo
Pardonować — Przebaczać
Parentela — Ród
Parenteza — Nawias
Peregrynacja — Zwiedzenie krajów
Perora — Przemowa
Perpendykuł — Wahadło
Perswazja — Namowa
Plenipotencja — Pełnomocnictwo
Plik — Paczka
Polor — Gładkość
Polstrować — Wyścielać
Popularność — Wziętość u ludu
Porcja — Część
Posesor — Posiadacz
Praktyk — Doświadczony
Precedencja, preferencja — Pierwszeństwo
Prezencja — Przytomność, obecność
Proces — Sprawa
Promenada — Przechadzka
Proskrypcja — Wygnanie, wyklęcie
Prostytucja — Narażenie, wystawienie
Proponować — Wnosić, podawać
Racja — Powód, dowód, przyczyna
Rama — Oprawa, osada
Ranga — Stopień
Rankor — Gniew
Raryteca — Rzadkość
Realnie — Rzetelnie
Rebelia — Powstawienie
Recytować — Na pamięć mówić
Recydywa — Powtórna choroba
Refleksja — Rozważanie, zastanowienie
Reformować — Odnawiać
Refutować — Zbijać dowodami, odpierać
Rekognicja — Zapis
Rekognicja — Wdzięczność
Rekolekcja — Upamiętywanie
Rekomendacja — Zalecenie
Rekuperować — Odzyskiwać
Remonstrować — Upominać, zastanawiać kogo nad czym
Reputacja — Dobra sława, imię
Respekt — Poważanie
Renowacja — Odnowienie
Reparacja — Naprawianie
Repetycja — Powtórzenie
Respiracja — Oddychanie
Restauracja — Odnowienie, naprawa
Retyrada — Odwrót
Rewanż — Odwet
Rewelacja — Objawienie
Rewia — Popis wojska, przejrzenie, przegląd
Rewidować — Przeglądać
Rewolucja — Zmiana
Rezerwować sobie — WarowaĆ
Rezonować — Rozumować
Rezygnacja — Zrzeczenie się
Rolę grać — Udawać
Ront — Objażdżka
Rychtyk — Pewnie
Ryczka — Stołeczek pod nogi
Rygiel — Zasuwa
Rywal — Spółubiegacz
Satysfakcja — Zadośćuczynienie
Scjencja — Umiejętność
Sekret — Tajemnica
Serio — Do prawdy
Sofityczny — Wykrętny
Solenność — Uroczystość
Spacer — Przechadzka
Specjalik — Łakotka
Spirytus — Wyskok
Splendor — Blask, wspaniałość
Stacja — Stanowisko
Stelmach — Kołodziej
Subordynacja — Karność
Suplika — Pokorna prośba
Suponować — Przypuszczać co
Suspensa — Odwłoka
Sustentacja — Utrzymanie
Sympatia — Skłonność, przychylność wrodzona
Szalka — Filiżanka
Szamerować — Bramować
Szpanować — Wyciągać
Szpryca — Sikawka
Sztrykować — Pończochę robić
Taksować — Oceniać
Tentować — Pokuszać się o co, doświadczać
Toaleta — Gotowalnia
Waleta — Rozbrat, rozstanie się
Welon — Zasłona
Wersał — Bywalec
Woltyzować — Biegać, skakać
Zaszpicować — Zaostrzyć, zakończyć co
Żemła — Kukiołka
Zelant — Gorliwiec, zapalaniec
Żołd — Płaca

Wyrazy przestarzałe

Aczkoli — Aczkolwiek
Arkabuz — Strzelba
Aza — Alboż
Alibo — Albo
Ano — A oto
Babka — Pieniądz
Basałyk — Bicz z ołowianą kulką
Bęś — Bękart
Bezdarny — Niemający daru
Bezdaszy — Niemający dachu
Blanki, kramzamsy — Gzymsy, wystawy w murze
Błazgon — Błazen
Blesny — Szalony
Bliza — Bliskość
Bach — Tułub
Brana, brona — Brama
Buczyć się — Pysznić się
Chadzać — Chodzić
Chochoł — Czub, wierzch
Ciastoch — Słaby, niewieściuch
Czechło — Koszula
Dowiad — Dowiadywanie się
Drab — Żołnierz pieszy
Drugdy — Czasem
Drzewiej — Pierwej
Dziewierz — Brat męża
Fołdrować — Pozywać
Gładek — Gładki
Gospodze — Gospodyni, pani
Gzło, giezło — Koszula
Hnet — Wnet
Jacy — Tylko
Jakmiar, jakmiarz — W miarę
Jątrew — Synowa
Ka, ki — Jaka, jaki
Kili, kilaś — Kilku
Kolebka — Pojazd
Kromia — Okrom
Kruż — Dzban
Kusza — Naczynie do puszczania strzał
Łabować — Używać
Letnik — Suknia letnia
Lepak — Zaś
Łoni — Przeszłoroczny
Łystwanki — Pończochy
Macloch — Frambuga
Makowica — Kapitel
Man — Lennik
Marchułt — Upiór
Miano — Imię
Mojski — Mój
Nadmierz — Zbytek
Najd — Nalezienie
Naski — Nasz
Nierzkąc — Nietylko
Ninacz — Ninaco
Ninie — Teraz
Obły — Okrągło długi
Ociętny — Uporny
Oględować — Oglądać
Okazka — Popis
Okręciany — Okrętowy
Orędownik — Poseł
Otrok — Parobek
Odtążyć — Przestać tęsknić
Owszeki — Koniecznie
Pakość — Rzecz na opak
Par — Upał
Pry — Prawi
Prze — Przez
Przeczedł — Przeczytał
Rup — Frasunek
Rusy — Lisowaty
Rzęp — Dół wodny
Schwał — Chwalenie
Ście — Chód
Skociec, skojcie — dwudziesta część grzywny
Skomoroch — Pokazywacz
Sna — Podobno
Sneczka — Synowica
Spieję — Nadążam za kim
Sporzysz — Szkło powiększające
Srog — Srogi
Stwolin — Olbrzym
Szaszek — Człowiek do żartów
Szłopa — Łapa zwierzęca
Szłyk — Czapka wysoka
Szos — Podatek z każdego dobytku
Szubet — Śpiączka, gdzie się śpi twardo
Szybald — Szalbierz
Taszka — Worek na pieniądze
Tantoni się — Wzmaga się ogień
Tęgać — Tęsknić
Toboła — Torba
Tram — Balka
Trcia — Trzcińsko
Trepela — Kryzy, albo kołnierz
Tret — Rynek targowy
Trteć, trtecz — Żywe srebro
Twojski — Tobie właściwy
Tylkosy — Tak rozliczny
Wagus — Tułacz
Warchoł — Kłótnik
Wardawy, mańkut — Używający lewej ręki
Waski — Po waszemu robiący
Waszyniec — Wał na wodzie
Wełn — Świadomy
Wiaduk — Świadomy
Wiardunk — Liczba 12 groszy
Wieca — Sąd, zgromadzenie radnych
Wieczę — Trwam wiecznie
Wiedma — Wieszczka
Wielkierz — Ustawa
Wiernek czyj — Kochanek
Wiła — Głupi
Wilkom — Czara, kielich
Włóczka — Pismo drobne
Woźnik — Koń
Wujna — Żona wuja
Wypuszczalny — Wypuszczaniu służący
Żadny — Szpetny
Zelw — Siostra męża
Żeniec, żeńce — Swat, dziewosłąb
Żołtarz — Psałterz
Żółwica — Siostra męża
Zgliszcze, zgorzelisko — Miejsce do palenia trupów

Prowincjalizmy

Chyźnik — Chałupnik
Ciepać — Rzucać
Ćpić — Rzucić
Cuda pachać — Figle stroić
Ćwierć — Konew
Dawka — Podatek
Docna — Ze wszystkiem
Doznać się — Przekonać się
Dłuży mi się — Nudzę się
Drzewko — Beczułka
Fararz — Pleban
Galoty — Spodnie
Gbur — Chłop
Gościnny — Karczmarz
Gwara — Mowa
Haniebny — Bardzo wielki
Heta, wiocha — Ksobie, od siebie
Hetman — Podstarości
Hutnie — Bardzo
Jata — Chałupa
Jarzągi — Śledzie
Jurga — Jerzy
Kidać — Rzucać
Kinąć — Rzucić
Kiszka — Zsiadłe mleko
Kłaki — Kalarepa
Kopanka — Niecka
Koszka — Ul
Kuli temu (kwoli) — Dla tego
Kwaśne — Ocet
Luto — Smutno
Łodnik — Właściciel łodzi
Makutra — Donica
Masarz — Rzeźnik
Mielcarz (właściwie znaczy słodownik) — Piwowar
Mocki — Wiele
Najemnik — Dzierżawca
Nianko — Ojciec
Nitk — Nikt
Niwczem — W niczem
Odewstały chleb — Odsiadły
Ostudę wyrządzać — Na złość czynić
Pada — Pada deszcz, śnieg
Perki — Kartofle
Pierogi — Każde pieczone ciasto
Piznąć — Uderzyć kogo
Plaży mi — Jest mi przyjemno
Płuży mi — Dobrze mi się powodzi
Poganka — Hreczka, tatarka
Polewka — Pomyje
Pogrupić się — Pozbijać się w bryłki
Pójść pod wojaki — Pójść do wojska
Polekku — Powoli
Poręczyć się — Witać się, lub żegnać
Prawie macie — Prawdę mówicie
Przajać — Sprzyjać komu
Przykopa — Rów
Rybitw — Rybak
Siąkać, niuchać tabakę — Zażywać tabakę
Sklep — Piwnica
Sosy — Pomyje
Spik — Sen
Srąbek — Sanki
Starka — Babka
Statek — Majątek
Stękać — Chorować
Strzewiki — Trzewiki
Synek — Każdy młodzieniec
Szyńdzioły, szczudły, szkudły — Gonty
Szumny i harny — Piękny i ładny
Topić w pieca — Palić w piecu
Wąsionka — Gąsienica
Wartko — Prędko
Warcien — Wart
Wasznosć — Waszmość
Wazka — Cebrzyk
Wdychać w siebie — Wciągać
Wojak — Żołnierz
Woniaczki — Bukiety z kwiatów
Wydać się — Iść za mąż
Wyzgierny — Rozpustny
Wzdycki — Zawsze
Zachorzeć — Zachorować
Zadek — Tył
Zagłoba — Frasunek
Zbójnik — Zbójca
Zdźwierze — Drzwi
Żenich — Pan młody